Chili

Wat is jouw favoriete wijnland?

Wat is jouw favoriete wijnland? Denk daar, terwijl je dit stukkie leest, maar ’s over na.

Ik zal in ieder geval vast verklappen dat een van mijn favoriete wijn landen van dit moment Chili is!

Want er zijn weinig wijn producerende landen met zo’n diversiteit aan terroirs en klimaten als Chili and I’ll tell you all about it.

Chili

Chili is een langgerekt land in Zuid Amerika waar ergens rond het jaar 1550 door de Spanjaarden voor het eerst Vitis Vinifera verbouwd werd om wijn te produceren. Want wanneer je monniken op pad stuurt om de inheemse bevolking te bekeren, krijgen ze natuurlijk dorst…

Echter, sinds de 19^e eeuw zijn het vooral Franse invloeden welke de hoofdrol spelen in de Chileens wijnbouw. Denk o.a. aan het gebruik van druivenrassen als Cabernet Sauvignon, Merlot en de tegenwoordig in Chili befaamde Carmenère. Het enige Spaanse dat we tegenwoordig nog terug vinden in de Chileense wijnbouw is het druifje País en een tiental van origine Baskische families die een groot deel van de Chileense wijn industrie in handen hebben.

Mede door de investering van de Chileense regering in een kwekerij waar allerlei exotische plantensoorten (o.a. Vitis Vinifera) opgeslagen werden rond 1830, is het land is al die tijd (grotendeels) gespaard gebleven van de druifluis en meeldauw en het enten van onderstokken is dus niet nodig. Ook staat het land al sinds de 18^e eeuw bekend als een producent van voornamelijk bulkwijn. Weliswaar van betrouwbare kwaliteit, want daar lenen het klimaat en de vruchtbare bodem in de Central Valley zich perfect voor, maar nog steeds kennen we Chili voornamelijk van de rode wijnen uit de supermarkt met bekende merken als Undurraga, Alpaca en Gato Negro.

Laten we daar eens verandering in brengen!

Doordat de Europese wijn industrie einde 19^e eeuw door de druifluis epidemie op z’n gat lag, floreerde de Chileense wijn industrie en werden de Chilenen rijker en gingen wijnmakers de wereld over om elders te kijken hoe men daar wijn maakte. Er werden andere (Franse) druivenrassen geïmporteerd en dat, samen met het feit dat Franse wijnmakers hun heil ergens anders zochten na de druifluis epidemie, creëerde de basis van het huidige succes verhaal van de Chileense wijn productie.

Tot eind vorige eeuw werd er voornamelijk wijn geproduceerd rondom de hoofdstad Santiago in de vruchtbare en warme Central Valley. De hogere kwaliteit (voornamelijk Cabernet Sauvignon) kwam uit Maipo Valley. Maar pas vanaf de jaren ’80 ontdekte men andere regio’s zoals Casablanca Valley aan de kust en regio’s meer landinwaarts en hoger gelegen aan de voet van het Andes gebergte.

Door de bulk productie en het wegblijven van druivenziekten, is er een groot aantal vergeten wijngaarden, met soms zeer oude wijnstokken, waar de gedurfde wijnmakers zich om bekommeren zoals bijvoorbeeld Pedro Parra, de ‘terroirrist’ van Chili. Later meer hier over…

Afbeelding: Wine Folley

Chili is bijna 4.300 km lang en op het smalste punt slechts 15 km breed en wordt van noord naar zuid samengeperst tussen de Stille Oceaan en het Andes gebergte (80% van het land is gebergte). Er staat zo’n 125.000 hec. met druiven aangeplant, waarvan 75% blauw is (40.000 hec. is Cabernet Sauvignon!). In het noorden vind je twee regio’s (Atacama en Coquimbo) welke gespecialiseerd zijn in Pisco, een lokaal druiven distillaat. Hier staat zo’n 7.700 hec. aangeplant.

Er wordt tegenwoordig in vele regio’s geëxperimenteerd met wijnbouw, van het hoge noorden tot vooral steeds zuidelijker (Waar het koeler is), maar de meeste wijnbouw vind plaats tussen de 32^ste en 38^ste breedtegraad. Dit staat in verhouding met het noordelijk halfrond op een gebied zo tussen Spanje en het noorden van Afrika. Echter worden de temperaturen in Chili getemperd door de Stille Oceaan en de koele Humboltstroom, waardoor het klimaat meer tussen dat dan Napa in de V.S. en Bordeaux in Frankrijk ligt.

Het gebied tussen de 32^ste en 38^ste breedtegraad kennen we vooral als de lang gestrekte Central Valley. Een vallei van 1.000 km lang welke aan de westkant wordt afgesloten van de verkoelende werking van de Stille Oceaan door een bergketen tot zo’n 800 m hoog en aan de oostkant ligt het Andes gebergte (welke tot 6.000 m hoogte rijkt), met aan de andere kant van de bergketen Mendoza in Argentinië. Door de druiven aan te plantten op de hellingen van deze bergketens kunnen de druiven voldoende zonlicht krijgen en vanuit het Andes gebergte komt voldoende smeltwater voor irrigatie. Het klimaat in Central Valley is mediterraan en dus zeer geschikt voor wijnbouw.

Maar in het oosten van de vallei zorgen koele stromen vanuit het Andes gebergte voor verkoeling en daardoor voor druiven met een betere zuurgraad en meer kleur.

In het zuiden van de vallei vinden we sub-regio’s als BíoBío en Maleco waar voornamelijk zeer goede witte wijnen vandaan komen, terwijl uit Itata zeer fijne wijnen van o.a. zeer oude Cinsault stokken worden gemaakt. Did someone say Pedro Parra?

Van oudsher werden de regio’s in Chili verdeeld naar provincie en niet op terroir eigenschappen.

Hier komt langzaam enige verandering in. In 2013 werden er 3 regio’s gecreëerd: Andes, Entre Cordilleras (Tussen de bergketens) en Costa (Aan de kust). Dit om de invloeden aan te geven van zowel de Stille Oceaan, het Andes gebergte en de valleien. Ondertussen zijn er al tientallen verschillende onderscheiden gemaakt per regio, waarbij de invloeden van de oceaan en de bergen een steeds grotere rol spelen. De belangrijksten van noord naar zuid zijn (Zie vooral ook de kaart):

· Coquimbo

o Elqui

o Limarí

· Aconcagua

o Aconcagua

o Casablanca

o San Antonio

§ Leyda

· Central Valley

o Maipo

§ Santiago, Talagante, Pirque, Puente Alto, Isla de Maipo en Buin

o Rapel

§ Cachapoal en Colchagua

o Curicó

§ Teno en Lontué

o Maule

§ Talca, San Clemente, San Javier, Parral, Linares en Cauquenes

· Southern Region

o Itata,

o BíoBío

o Malleco

Dat behoeft natuurlijk wat toelichting…

Coquimbo ligt zo’n 500 km ten noorden van Santiago en bestaat uit de Limarí en Elqui vallei. De zon brand hier vel en er valt extreem weinig neerslag. De focus ligt hier voornamelijk op tafeldruiven en Pisco. Voor wijn zijn het vooral Sauvignon Blanc, Chardonnay en Pinot Noir die het hier goed doen, mede door kalkhoudende klei bodems en de verkoelende werking van de Stille Oceaan. Echter het tekort aan water maakt het erg lastig om hier grote hoeveelheden kwaliteitswijn te produceren.

Aconcagua is vernoemd naar de rivier die door deze regio loopt. Er zijn drie sub-regio’s met elk hun eigen karakter. In het binnenland van Aconcagua is het extreem droog en heet en hier vind je maar weinig kwaliteitswijnbouw. Meer naar de kust ligt Panquehue, hier is het duidelijk koeler en deze regio is beroemd vanwege de Don Maximiano wijn van het wijnhuis Viña Errázuriz.

En in de heuvels langs kust vinden we Manzanar, een gebied heel erg beïnvloed door de verkoelende werking van de Stille Oceaan. Hier vinden we vooral Sauvignon Blanc, Chardonnay en Pinot Noir.

Casablanca en San Antonio. Hoewel deze regio’s beide aan de kust liggen en beiden verantwoordelijk zijn voor veel ‘cool climate’ witte wijnen, verschillen ze wel degelijk van elkaar.

Casablanca lijkt op veel manieren heel erg op Napa Valley in de V.S. De vallei loopt van west naar oost, waardoor de verschillen in klimaat steeds groter worden, naar mate je meer landinwaarts gaat en net als in Napa, ontstaat ook hier ’s ochtends vroeg erg veel mist, waardoor de rijpingsperiode veel langer wordt en de druiven meer zuren behouden. Hoe verder landinwaarts, hoe warmer en hoe vroeger er geoogst word, soms wel een maand eerder! Casablanca is door het koelere klimaat white wine country.

San Antonio is een vallei welke langs de kust, van noord naar zuid loopt en waar vooral de invloeden van de Stille Oceaan een hoofdrol spelen. Sauvignon Blanc is hier de koning onder de druiven, samen met een deel Chardonnay, Pinot Noir en steeds beter wordende Riesling en mousserende wijnen. Sinds de jaren ’90 produceert men ook in Leyda Valley steeds meer en betere wijnen van bovenstaande rassen en, wellicht verrassend, Syrah.

Maipo in de Central Valley is vernoemd naar de gelijknamige rivier en voor mij de heilige graal wanneer het aankomt op krachtige rode wijnen uit Chili. Het is de beroemdste wijnregio van Chili en ligt net ten zuiden van Santiago. De aanplant bestaat voornamelijk uit Cabernet Sauvignon, met een deel Chardonnay, Sauvignon Blanc, Merlot en Carmenère. Maipo is het meest noordelijke deel van de lange Central Valley. In het westen ligt een gebergte dat de vallei scheidt van de Stille Oceaan terwijl in het oosten het Andes gebergte uit het niets opdoemt. De eerste druiven werden er in 1540 aangeplant en de Franse invloeden zijn hier in overvloed aanwezig. De hoogte verschillen (In Maipo liggen de wijngaarden tot op 1.000 m hoogte) zorgen voor grote verschillen in dag en nacht temperatuur, waardoor de druiven een goede zuurgraad behouden en veel kleur en goede tannine ontwikkelen. De stenige ondergrond zorgt voor een arme bodem, met weinig water, waardoor de druivenstok al haar energie in het ontwikkelen van het fruit steekt.

Zo’n 150 km ten zuiden van Santiago ligt Rapel. Deze regio is enorm groot en bestaat uit twee sub-regio’s, welke beide van west naar oost lopen: Cachapaol en Colchagua. Het is een gebied waar voornamelijk rode wijnen vandaan komen en waar de verschillen in bodem en klimaat in kleinere regio’s enorm zijn. Grote wijnhuizen als Santa Emiliana, Undurraga en Santa Rita bevinden zich hier, maar ook het kleinere, maar beroemde Viña Montes heeft hier een groot aantal wijngaarden.

In Rapel zien we de laatste jaren vooral dat men gebruik maakt van de verschillen in klimaat binnen de vallei, waarbij men de verschillende wijngaarden met elkaar blend, voor meer complexiteit of door verschillende type druivenrassen aan te planten in verschillende klimaten om zo een breed aanbod te kunnen bieden.

Curicó bestaat uit twee sub-regio’s: Lontué en Teno. Deze regio werd internationaal op de kaart gezet toen het beroemde Spaanse wijnhuis van Miguel Torres hier startte in 1979. Hoewel het gebied geen specialiteit heeft, bieden de verschillen in klimaat en de verscheidenheid in druivenrassen, vele mogelijkheden voor het maken van (zeer) goede wijnen.

In Maule en haar sub-regio’s is het bewolkter en koeler dan in veel andere gebieden. Er staat zo’n 30.000 hec. aan wijngaarden aangeplant en het is dus een belangrijke regio voor Chili. Van oudsher staat er veel País aangeplant in dit gebied, maar ook hier neemt Cabernet Sauvignon het langzaam over. Daarnaast staat er meer Carignan in deze regio aangeplant, dan waar dan ook in Chili en wijnen van de oude, dry farmed wijngaarden met Carignan ondergaan een ware revival.

In de Southern region vinden we ‘slechts’ zo’n 9.000 hec. wijngaard, waarvan 50% van de druiven wit en 50% blauw is. In de zuidelijke regio vinden we de sub-regio’s Itata, BíoBío en Malleco. De regio is meer open, want vanuit het westen is er geen bescherming meer van de bergketen langs de kust. Hierdoor valt er meer neerslag en zijn de gemiddelde temperaturen lager. Het meest voorkomende druivenras is País, welke zo’n 2.500 hec. vertegenwoordigd en bezig met een revival onder kleine producenten. Dry farmed, old vine Cinsault is in Itata ook bezig met een revival, met een aanplant van zo’n 400 hec.

Did someone say Pedro Parra?

Voor wit vinden we vooral Moscatel met zo’n 3.000 hec. aanplant.

Afbeelding: Viña Montes

De wijngaarden

Irrigatie is van zeer groot belang voor zo’n 50% van de wijngaarden in Chili. Gelukkig is er meer dan voldoende water, voornamelijk in de vorm van smeltwater uit de Andes, wat dan via een kanalensysteem door de wijngaarden word geleid. Daarnaast is er voldoende grondwater beschikbaar en valt er in de kust regio’s voldoende neerslag.

De bodems in Chili zijn over het algemeen erg arm en het bemesten van de wijngaarden (voornamelijk in de bulk producerende regio’s) gebeurt dan ook regelmatig.

De aanplant van de wijngaarden verschilt per regio of zelfs per bedrijf. Sommige wijngaarden staan aangeplant als bush vines (Voornamelijk de oudere wijngaarden), een techniek meegebracht door de Spanjaarden. Maar tegenwoordig zien we steeds meer strakke rijen met druivenstokken om o.a. het machinaal oogsten makkelijker te maken, maar ook voor kwaliteitsdoeleinden door o.a. wijngaard management en het makkelijker uitvoeren van groen oogst en snoeiwerkzaamheden. Er zijn maar weinig wijnboeren die zich verdiept hebben in het enten van Europese rassen op Amerikaanse onderstokken, aangezien Chili druifluis vrij is. Echter, ook Chileense wijngaarden zeker niet ‘ziekte vrij’. Voornamelijk meeldauw is een groot risico voor veel wijnboeren.

De oogst start meestal zo eind februari voor de vroeg rijpende rassen als Chardonnay en loopt door tot laat april voor Cabernet Sauvignon en begin mei voor Carmenère.

En ook in Chili zien we steeds meer bedrijven die duurzaam, biologisch of biologisch dynamisch werken in de wijngaarden.

Carmenère en andere druivenrassen in Chili

De techniek om te achterhalen welke druivenrassen er aangeplant staan arriveerde relatief laat in Chili. Waakzaam voor de unieke status van druifluis vrij wijnland, geld er een strikte quarantaine voor geïmporteerd plant materiaal en dus ook voor druivenstokken. Zodoende komt het meeste plant materiaal in Chili van kwekerijen uit Chili en put men al eeuwen lang uit de zelfde, unieke bron.

Zodoende zijn bijvoorbeeld meeste ‘Sauvignon’ druiven geen Sauvignon Blanc, maar Sauvignon Vert (a.k.a. Friulano) en Sauvignon Gris. Pas sinds er in de jaren ’90 mondjesmaat Sauvignon Blanc klonen van uit de V.S. Chili in gelaten werden, zien we meer en meer ‘echte’ Sauvignon Blanc uit Chili.

Zo werd ook het ondertussen geroemde druifje Carmenère* aangezien voor Merlot. Terwijl de wijngaarden waar deze druivenrassen aangeplant waren, meestal ‘field blends’ van Bordeaux druivenrassen waren. Hier kwam men pas in 1994 achter… En hoewel we steeds vaker Carmenère op het etiket zijn staan, is de kans groot dat het sap in de fles bestaat uit een field blend van meerdere rassen, waarvan men vaak niet precies weet wat er aangeplant staat.

Carmenère is hét Chileense antwoord op de geroemde Argentijnse Malbec en de Tannat uit Uruguay.

* Carmenère is een oud druivenras dat uit de Gironde in Bordeaux stamt. Ze is een natuurlijke kruising tussen Cabernet Franc en Gros Cabernet en daardoor een half zusje van Cabernet Sauvignon en Merlot. Dat verklaard waarom de Cabernets, Merlot en Carmenère vaak door elkaar gehaald worden… En niet alleen in Chili! Ook in Italië, de V.S. en zelfs in China haalde men deze rassen door elkaar.

Carmenère groeit hard en produceert kleine trossen met donker gekleurde druifjes. Ze rijpt erg laat (In Chili 4-5 weken later dan Merlot) en dat verklaard waarom je haar in Frankrijk nauwelijks meer tegenkomt. In Frankrijk wordt ze namelijk vaak niet goed rijp en aangezien ze familie is Cabernet, ontwikkelt ze dan de groene tonen zoals paprika die veel mensen niet op prijs weten te stellen.

Wanneer de druifjes iets rijper worden, veranderen deze tonen al in rood fruit en wanneer ze helemaal rijp zijn ontwikkelt ze aroma’s van zwart fruit, chocolade en koffie.

Echter, o.a. Château Clerc Milon en Château Brane-Cantenac uit Bordeaux gebruiken nog een klein deel Carmenère in hun blends, omdat ze er in geloven dat dit extra complexiteit aan de wijn geeft.

Halverwege de 19^e eeuw kwam ze voor ’t eerst naar Chili, waar ze als field blend aangeplant werd, voornamelijk samen met Merlot. Dankzij het warme en droge klimaat deed ze het hier uitstekend, maar pas in 1994 kwam men er achter dat veel druivenranken waarvan men dacht dat het Merlot was, helemaal geen Merlot bleek te zijn! Oeps…

In de 16^e eeuw brachten de Spanjaarden een druifje mee genaamd País. Een druif met een donkere schil en een ras dat bezig is aan een ware revival. Tegenwoordig staat er zo’n 15.000 hec. aangeplant.

En verder staat er dus vooral heul, heul, heul veul Cabernet Sauvignon (Zo’n 40% van de aanplant), Merlot, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Muscat d’Alexandrie, Pinot Noir, Syrah, Cinsault en Carignan. De meeste klonen komen van Davys University in Californië, maar er zijn uitzonderingen.

Château Lafite-Rothschild brengt bijvoorbeeld, onder strikte voorwaarden, haar eigen klonen mee vanuit Frankrijk.

Van oxidatief naar spat zuiver en altijd goed van kwaliteit

Tot de jaren ’80 werden de Chileense wijnen voor in Chili gedronken en werd niet heel aandacht aan kwaliteit gegeven, maar toen men besloot om een wijn exporterend land te worden, moest er wel wat veranderen. De wijnen die men zelf dronk waren vaak oxidatief en werden met de meest simpele technieken geproduceerd. Tegenwoordig wordt er flink geïnvesteerd in moderne technieken zoals pneumatische persen, temperatuur gecontroleerde roestvrijstalen tanks, houten vaten uit zowel de V.S. en Frankrijk en moderne filters.

De wijnen die men exporteert zijn over het algemeen zeer fruitig en zeer zuiver, ze hebben tenslotte een reputatie hoog te houden. Pas sinds de jaren ’90 werd er meer en meer hout gebruikt om de wijnen op te voeden.

Voornamelijk de rode, easy drinking wijnen worden veel geëxporteerd en dan vooral gemaakt van Cabernet Sauvignon, Merlot en Carmenère. Maar steeds meer grote producenten proberen ook wijnen te maken welke complexer zijn en zelfs beter worden met wat fles rijping. En sinds men de kust regio’s ontdekt heeft als zeer goede gebieden voor het verbouwen van witte druiven, worden ook de witte en mousserende wijnen beter en beter.

Proefschrift heeft laatst al voor ons uitgezocht of er ook ‘kleine’ wijnboeren zijn welke unieke, terroir gedreven wijnen produceren, zoals we de afgelopen decennia ook steeds vaker zien in o.a. de Loire en de Beaujolais in Frankrijk. We zien gelukkig steeds meer wijnmakers welke experimenteren met oude en nieuwe druivenrassen en technieken, terroirs en aanplant in nieuwe regio’s. Echter zijn het nog steeds vooral de grote producenten die het gros van de wijnen produceren.

My favorites

Did someone say Pedro Parra?

Een van mijn favoriete wijnmakers op dit moment is Pedro Parra, een oude rot in de Chileense wijnwereld, maar zijn Cinsault en País wijnen uit Itata zijn werkelijk waar geweldig! Wijnen van oude druivenstokken en van arme, granieten bodems met concentratie en lengte, maar absoluut niet log en lomp. Zeker het proberen waard! Ik dronk onlangs de Hub en was spontaan verliefd! De wijn heeft 14,5% alcohol, maar ze was zo sappig en elegant dat de fles binnen no-time leeg was. Hij is tevens wijnmaker van het befaamde Clos des Fous.

Uit Maipo zijn Domus Aurea en Pura Fe by Aniyal absolute top wijnen, met kracht en intensiteit en met een zeer goed bewaar potentieel.

Een paar weken geleden proefde ik de Quijada Sémillon van het grote wijnhuis Carmen. Een project van de wijnmaakster Emily Faulconer en dit was een mooi hoogte punt van dat weekend! Complexiteit en rijkdom van wat hout en sur lie rijping, maar met elegantie, mooie zuren en enorm veel fruit.

En ik ben een klein beetje bevooroordeeld, aangezien ik werk voor de importeur van Viña Montes, maar deze wijnen zijn stuk voor stuk, in iedere prijsklasse, hun geld meer dan waard! De Montes Alpha lijn is op het gebied van prijs/kwaliteit enorm goed (€15,- voor een geweldige fles Cabernet is echt ’n koopje!), terwijl de experimentele ‘Outer Limits’ serie wijnen zijn met souplesse en elegantie.

En dan zijn er nog de ‘M’ en de ‘Purple Angel’, de absolute top van Montes…

So please, drink eens wat vaker een Chileen en dan niet een 3=2 aanbieding bij de lokale super, maar ga opzoek naar echte wijnen, van echte wijnmakers, want alleen dan kunnen we Chili een nog beter wijnland maken dan dat het al is!