Grüner Veltliner
Grüner Veltiner, a groovy variety!
Fashionable, versatile, top-quality Austrian white wine variety.
-Jancis Robinson, Wine Grapes, 2014
-Jancis Robinson, Wine Grapes, 2014
Een heerlijke dorstlesser tijdens de zomer zijn de wijnen uit Oostenrijk gemaakt van het druifje Grüner Veltliner oftwel Grü-Ve (Lees: Groovy) or as I like to call it
‘Grüner’.
Grüner is er van strak droog, met hinten van groene appel, citrusfruit en het typische witte pepertje tot vol en rijk met een meer spicey karakter en complexiteit. Voor ieder wat wils! De mooiste exemplaren komen uit Wachau, Kremstal en Kamptal. Maar ook in het gebied Wagram bevinden zich heel goede wijnmakers die wel raad weten met hun Grüner wijnstokjes en zelf in Alto Adige in noord Italië wordt Grüner verbouwd (Of komt ze daar juist vandaan?).
Grüner is er van strak droog, met hinten van groene appel, citrusfruit en het typische witte pepertje tot vol en rijk met een meer spicey karakter en complexiteit. Voor ieder wat wils! De mooiste exemplaren komen uit Wachau, Kremstal en Kamptal. Maar ook in het gebied Wagram bevinden zich heel goede wijnmakers die wel raad weten met hun Grüner wijnstokjes en zelf in Alto Adige in noord Italië wordt Grüner verbouwd (Of komt ze daar juist vandaan?).
Afbeelding: austrianwine.com
Die Geschichte
Wil je je verder verdiepen in de herkomst van vele, vele druivenrassen? Koop dan Wine Grapes van Jancis Robinson en read all about it!
Stiekem is Grüner best een bijzonder druifje. Ze stamt af van Traminer (a.k.a. Savagnin) en een wel heel zeldzame druif genaamd St. Georgen, waarvan nog maar één(!) stokje bestaat. Dit druivenstokje staat in Eisenstadt, ten zuiden van Wenen. In 2011 werd dit eenzame stokje slachtoffer van vandalisme en sindsdien is ze een beschermd natuurmonument en wordt ze gecultiveerd om haar voortbestaan te waarborgen. Wanneer we nog verder de geschiedenis in duiken, is Grüner ook familie van Pinot (Want Savagnin en Pinot zijn directe familie van elkaar). Echter, Grüner Veltliner is door haar voorouders geen direct onderdeel van de rest van de Veltliner familie, zoals Roter Veltiner, Frühroter Veltliner, Neuburger en Rotgipfler dat wel zijn.
Wil je je verder verdiepen in de herkomst van vele, vele druivenrassen? Koop dan Wine Grapes van Jancis Robinson en read all about it!
Hoewel er geruchten zijn dat Grüner uit Valtellina (Vandaar misschien de naam Veltliner?), noord Italië zou komen, is er geen enkel bewijs gevonden dat dit daadwerkelijk zo is. Sterker, er is maar een plek in Italië waar Grüner verbouwd word, hoog in de bergen in Vale Isarco in Alto Adige.
Mocht je ooit ergens een fles van Pliger Peter Keunhof uit Vale Isarco tegenkomen, koop 'm dan! En bewaar 'm! Ik koester fijne herinneringen aan deze wijn…
Mocht je ooit ergens een fles van Pliger Peter Keunhof uit Vale Isarco tegenkomen, koop 'm dan! En bewaar 'm! Ik koester fijne herinneringen aan deze wijn…
Tot aan de tweede wereld oorlog was Grüner een niet veel gezien druivenras in Oostenrijk, maar daar kwam verandering in door de Oenoloog
Lenz Moser (1905–1978). Hij ontdekte een manier om vorstschade te beperken door de druivenstokken hoger te snoeien en na de zeer ernstige wintervorst van 1956, omarmden vele wijnmakers zijn nieuwe techniek en daarmee Grüner.
Meer leren over Lenz Mozer? Check ‘t hier!
Meer leren over Lenz Mozer? Check ‘t hier!
Tegenwoordig is Grüner het meest aangeplante druivenras van Oostenrijk (meer dan 17.000 hec.) en is een wijnkaart zonder tenminste één Grüner niet compleet. Ook vindt je Grüner dus in noord Italië en ook in Hongarije, Tsjechië, Slovenië, de VS en Nieuw Zeeland.
Tot een aantal jaar geleden was Grüner lang niet zo populair. Oostenrijkse wijnen werden (en worden soms nog steeds…) gelinkt aan het wijnschandaal uit de jaren ’80, waarbij een klein aantal producenten Glykol (Een zoet bestandsdeel wat je o.a. ook in antivries aantreft) aan de wijnen toevoegde. Zo werden de wijnen zoeter en makkelijker te verkopen aan bijvoorbeeld Duitse supermarkten. Dit werd groots gebracht door de Europese pers en de wijnverkoop liep terug tot nul, niks, noppes, nada.
Sindsdien is er veel veranderd in Oostenrijk. Men heeft een zeer strenge wijnwetgeving, welke tegenwoordig uitgebreid wordt een classificatie systeem zoals in Frankrijk en Duitsland. Wijnen van beroemde wijngaarden worden vele malen geproefd en beoordeeld en wanneer een gebied of wijngaard goed genoeg wordt bevonden, ontvangt deze regio een classificatie.
Meer info over het DAC systeem vindt je op austrianwine.com
Tot een aantal jaar geleden was Grüner lang niet zo populair. Oostenrijkse wijnen werden (en worden soms nog steeds…) gelinkt aan het wijnschandaal uit de jaren ’80, waarbij een klein aantal producenten Glykol (Een zoet bestandsdeel wat je o.a. ook in antivries aantreft) aan de wijnen toevoegde. Zo werden de wijnen zoeter en makkelijker te verkopen aan bijvoorbeeld Duitse supermarkten. Dit werd groots gebracht door de Europese pers en de wijnverkoop liep terug tot nul, niks, noppes, nada.
Sindsdien is er veel veranderd in Oostenrijk. Men heeft een zeer strenge wijnwetgeving, welke tegenwoordig uitgebreid wordt een classificatie systeem zoals in Frankrijk en Duitsland. Wijnen van beroemde wijngaarden worden vele malen geproefd en beoordeeld en wanneer een gebied of wijngaard goed genoeg wordt bevonden, ontvangt deze regio een classificatie.
Meer info over het DAC systeem vindt je op austrianwine.com
Ook zijn er vele talentvolle wijnmakers die wel raad weten met de prachtige wijngaarden van Oostenrijk, het goede klimaat voor (biologische) wijnbouw en de bijzondere (inheemse) druivenrassen als Grüner Veltliner, Zweigelt en Blaufränkisch.
Ook is er in 1986 een marketing bureau op gericht, het ÖWM, om Oostenrijkse wijn weer in de spotlight te zetten. Er is geen wijnland/gebied ter wereld waar zoveel geld beschikbaar is voor markering als in Oostenrijk en dat werkt als een malle!
Grüner Veltliner en Zweigelt zijn inmiddels beroemde druivenrassen en bijna iedereen zal erkennen dat er in Oostenrijk wereldklasse wijn geproduceerd wordt. En iedereen herkent de iconische schroefdop met de Oostenrijkse vlag natuurlijk meteen…
Ook is er in 1986 een marketing bureau op gericht, het ÖWM, om Oostenrijkse wijn weer in de spotlight te zetten. Er is geen wijnland/gebied ter wereld waar zoveel geld beschikbaar is voor markering als in Oostenrijk en dat werkt als een malle!
Grüner Veltliner en Zweigelt zijn inmiddels beroemde druivenrassen en bijna iedereen zal erkennen dat er in Oostenrijk wereldklasse wijn geproduceerd wordt. En iedereen herkent de iconische schroefdop met de Oostenrijkse vlag natuurlijk meteen…
Afbeelding: WinestaBram
Warum ist Österreich so geeignet für Grüner?
Wijnbouw in Oostenrijk vindt vooral plaats rondom Wenen. Het klimaat in het oosten van Oostenrijk (het westen is te bergachtig en dus te koud) is uitermate geschikt voor het laat rijpende Grüner druifje. Het klimaat is er over het algemeen continentaal en koel, maar een aantal factoren zorgen voor verschillen per regio. In het noorden in Weinviertel waait een koele wint welke voor frisheid in de wijnen zorgt, waar bijvoorbeeld Steiermark in het zuiden nog invloeden ondervindt van de Adriatische Zee en dus stukken warmer is. En de wijngaarden in het oosten, zoals in Burgenland, hebben een warmer landklimaat terwijl de wijngaarden langs de Donau weer verkoeling ondervinden van de Alpen.
In landen ten noorden van Oostenrijk is het te koud en zal Grüner niet rijp worden, in landen zuidelijk van Oostenrijk is het te warm en zal ze te rijp worden en de kenmerkende frisheid missen.
In het hart van de Oostenrijkse wijnbouw, langs de rivier de Donau, voelt Grüner zich op haar aller best. Ze groeit het best op een vochtige ondergrond, in tegenstelling tot Riesling, en groeit daarom goed op bodems welke veel klei of Löss bevatten, welke voldoende water vast houden.
Op vruchtbare bodems, zoals op de vlaktes in Weinviertel, kan de opbrengst soms oplopen tot wel 100 hectoliter per hectare en zijn de wijnen lichtvoetig, fris en zal je voornamelijk citrusfruit, perzik en groene appel proeven. Maar ga je op zoek naar de wijnen uit Wachau, Kamptal, Kremstal of Wagram, waar de wijngaarden vooral op steile hellingen liggen langs de rivieren, dan zal je merken dat de wijnen meer gewicht hebben, vol van smaak zijn en indrukken geven van witte peper en rijper fruit als kweepeer, gele appel en abrikoos en wanneer de wijnen rijpen in fles, ze zich ontwikkelen als een mooie en complexe witte Bourgogne.
In landen ten noorden van Oostenrijk is het te koud en zal Grüner niet rijp worden, in landen zuidelijk van Oostenrijk is het te warm en zal ze te rijp worden en de kenmerkende frisheid missen.
In het hart van de Oostenrijkse wijnbouw, langs de rivier de Donau, voelt Grüner zich op haar aller best. Ze groeit het best op een vochtige ondergrond, in tegenstelling tot Riesling, en groeit daarom goed op bodems welke veel klei of Löss bevatten, welke voldoende water vast houden.
Op vruchtbare bodems, zoals op de vlaktes in Weinviertel, kan de opbrengst soms oplopen tot wel 100 hectoliter per hectare en zijn de wijnen lichtvoetig, fris en zal je voornamelijk citrusfruit, perzik en groene appel proeven. Maar ga je op zoek naar de wijnen uit Wachau, Kamptal, Kremstal of Wagram, waar de wijngaarden vooral op steile hellingen liggen langs de rivieren, dan zal je merken dat de wijnen meer gewicht hebben, vol van smaak zijn en indrukken geven van witte peper en rijper fruit als kweepeer, gele appel en abrikoos en wanneer de wijnen rijpen in fles, ze zich ontwikkelen als een mooie en complexe witte Bourgogne.
Wijngaarden in Wagram, Niederösterreich. Afbeelding: austrianwine.com
Woher kommt dieses Pfefferaroma?
Het peperige aroma van Grüner komt uit de dikke schil van de Grüner Veltiner druif en het onderdeel dat dit aroma veroorzaakt heet Rotundone.
Rotundone is niet alleen onderdeel van de schil van sommige druivenrassen, maar ook van vele kruiden en specerijen als zwarte peper, rozemarijn, tijm en basilicum. Rotundone kun je al ruiken en proeven bij 16 ng. per liter en er zijn voorbeelden gevonden van Grüner’s met wel 561 ng. per liter! Maar, lang niet iedereen is in staat om Rotundone te ruiken of proeven. Zo’n 20% van de wereldbevolking zal dit onderdeel niet bemerken bij het proeven van een mooie Grüner. En dat geldt dus helaas ook voor bijvoorbeeld mooie (cool climate) Syrah wijnen...
De concentratie van Rotundone in de schil van een druif hangt af van het druivenras, het oogstjaar, de regio en het klimaat waar de druif groeit en zal dus uiteindelijk in iedere wijn anders zijn. En het wel of niet in contact houden van wijn en schil speelt natuurlijk een belangrijke rol bij de concentratie Rotundone in de uiteindelijke wijn.
De concentratie van Rotundone in de schil van een druif hangt af van het druivenras, het oogstjaar, de regio en het klimaat waar de druif groeit en zal dus uiteindelijk in iedere wijn anders zijn. En het wel of niet in contact houden van wijn en schil speelt natuurlijk een belangrijke rol bij de concentratie Rotundone in de uiteindelijke wijn.
Steile wijngaarden in Wachau langs de Donau. Afbeelding: austrainwine.com
Verkostung!
F.X. Pichler Smaragd Dürnsteiner Liebenberg 2012
Franz Xaver (FX) en zijn zoon Lucas runnen dit familie bedrijf en maken misschien wel de meest unieke Grüner’s van de Wachau. Franz senior heeft in 1928 een Grüner kloon ontdekt welke kleinere, meer geconcentreerde druiven voortbrengt en zo een unieke stijl creëert.
Mooie gouden kleur in het glas. Indrukken van kweepeer, gedroogde abrikoos, sinaasappelmarmelade, groene kruiden, gember en witte peper in de neus en een krachtige, volle smaak met voldoende zuren en een lange, lange afdronk.
Te koop bij https://www.anfors-imperial.com/
Bernhard Ott Der Ott Feuersbrunn 2017
Te koop via www.pallaswines.nl
Gottfried Mittelbach Lösserl 2018
Het familie wijngoed bevindt zich in het Kremstal, ten noord/westen van Wenen.
De wijngaarden bevatten veel Löss and Grüner loves Löss!
En mooie, spat zuivere Grüner met indrukken van groene appel, groene kruiden, het typische pepertje en frisse zuren. Laat de zomer maar komen!
Koop 'm bij https://www.vanravenzwaaij.wine of drink ‘m per glas bij www.wijncafelefebvre.nl
Weingut Knoll Federspiel Ried Kreutles 2017
Nog zo’n superheld uit de Wachau, Emmerich Knoll, en de wijn met misschien wel bekendste etiket van Oostenrijk, namelijk dat met Urbanus er op.
Wederom van voornamelijk Löss bodem, vergist in RVS en opgevoed in grote houten vaten. Vergelijk het met een top Riesling Kabinett, maar dan kruidiger.
Lichtvoetig van karakter, heerlijk zuren en toch super veel smaak!
Te koop bij https://www.anfors-imperial.com/
Rudi Pichler Smaragd Wösendorfer Hochrain 2011
Koop oudere jaren van deze Wachau ‘superstar’ bij Ad Bibendum in Antwerpen (Bezorgen ze gewoon bij jouw thuis) en je zult geen spijt krijgen! Vol en rijk van karakter met indrukken van gedroogd steenfruit, ananas, potlootslijpsel, rook, witte peper, gember en kaneel.
Weingut Allram Strass 2019
Lorentz Allram is een upcoming man uit Kamptal met vreselijk veel talent!
Zijn hele serie Grüner’s, maar ook z’n Rieslings en Weissburgungers zijn werkelijk fantastisch en ook nog eens heel betaalbaar. Da’s wat ik noem een wijnwijn situatie. Deze Grüner ruikt naar perziksnoepjes, limoen, grapefruit en heeft een mooi typisch pepertje in de afdronk.
Te koop bij jouw lokale wijnwinkel. Ik kocht mijn fles bij https://www.bottlesandbooze.nl/
BIO Diwald Selektion 2019
Dit familie bedrijf uit Wagram is pionier op het gebied van biologische wijnbouw in Oostenrijk. Ze maken van spat zuivere Grüner tot de meest funky natuur/orange wijnen. Een lichtere stijl met hinten van groene appel, peer, groene kruiden en in mindere mate het pepertje.
Te koop bij jouw lokale wijnwinkel. Ik kocht mijn fles bij https://www.bottlesandbooze.nl/
Bronnen
The Oxford companion to wine 4th edition, J. Robinson, 2015
Wine Grapes, J. Robinson, J. Harding, J. Vouillamoz, 2014
The world atlas of wine 8th edition, H. Johnson & J. Robinson, 2019
www.wine-searcher.com
www.winefolly.com
http://www.academicwino.com
https://www.oesterreichwein.at/
https://www.wein-plus.eu/en
F.X. Pichler Smaragd Dürnsteiner Liebenberg 2012
Franz Xaver (FX) en zijn zoon Lucas runnen dit familie bedrijf en maken misschien wel de meest unieke Grüner’s van de Wachau. Franz senior heeft in 1928 een Grüner kloon ontdekt welke kleinere, meer geconcentreerde druiven voortbrengt en zo een unieke stijl creëert.
Mooie gouden kleur in het glas. Indrukken van kweepeer, gedroogde abrikoos, sinaasappelmarmelade, groene kruiden, gember en witte peper in de neus en een krachtige, volle smaak met voldoende zuren en een lange, lange afdronk.
Te koop bij https://www.anfors-imperial.com/
Bernhard Ott Der Ott Feuersbrunn 2017
Bernhard Ott uit Wagram wordt ook wel Mr. Veltliner genoemd. Hij heeft een kleine wijngaard met wat Riesling, maar voor de rest is het Grüner wat de klok slaat bij Mr. Veltliner. Bernhard werkt bio-dynamisch en maakt zeer precieze wijnen met veel elegantie.
De Ott der Ott ruikt zuiver en fris met aroma’s van citroen en grapefruit, witte peper, gele appel en licht rokerig. Ze smaakt vol en romig.
Te koop via www.pallaswines.nl
Gottfried Mittelbach Lösserl 2018
Het familie wijngoed bevindt zich in het Kremstal, ten noord/westen van Wenen.
De wijngaarden bevatten veel Löss and Grüner loves Löss!
En mooie, spat zuivere Grüner met indrukken van groene appel, groene kruiden, het typische pepertje en frisse zuren. Laat de zomer maar komen!
Koop 'm bij https://www.vanravenzwaaij.wine of drink ‘m per glas bij www.wijncafelefebvre.nl
Weingut Knoll Federspiel Ried Kreutles 2017
Nog zo’n superheld uit de Wachau, Emmerich Knoll, en de wijn met misschien wel bekendste etiket van Oostenrijk, namelijk dat met Urbanus er op.
Wederom van voornamelijk Löss bodem, vergist in RVS en opgevoed in grote houten vaten. Vergelijk het met een top Riesling Kabinett, maar dan kruidiger.
Lichtvoetig van karakter, heerlijk zuren en toch super veel smaak!
Te koop bij https://www.anfors-imperial.com/
Rudi Pichler Smaragd Wösendorfer Hochrain 2011
Koop oudere jaren van deze Wachau ‘superstar’ bij Ad Bibendum in Antwerpen (Bezorgen ze gewoon bij jouw thuis) en je zult geen spijt krijgen! Vol en rijk van karakter met indrukken van gedroogd steenfruit, ananas, potlootslijpsel, rook, witte peper, gember en kaneel.
Weingut Allram Strass 2019
Lorentz Allram is een upcoming man uit Kamptal met vreselijk veel talent!
Zijn hele serie Grüner’s, maar ook z’n Rieslings en Weissburgungers zijn werkelijk fantastisch en ook nog eens heel betaalbaar. Da’s wat ik noem een wijnwijn situatie. Deze Grüner ruikt naar perziksnoepjes, limoen, grapefruit en heeft een mooi typisch pepertje in de afdronk.
Te koop bij jouw lokale wijnwinkel. Ik kocht mijn fles bij https://www.bottlesandbooze.nl/
BIO Diwald Selektion 2019
Dit familie bedrijf uit Wagram is pionier op het gebied van biologische wijnbouw in Oostenrijk. Ze maken van spat zuivere Grüner tot de meest funky natuur/orange wijnen. Een lichtere stijl met hinten van groene appel, peer, groene kruiden en in mindere mate het pepertje.
Te koop bij jouw lokale wijnwinkel. Ik kocht mijn fles bij https://www.bottlesandbooze.nl/
Hopelijk heb je weer wat geleerd over een van de beroemde druivenrassen van Oostenrijk. Check ook de andere stukkies op winestabram.com, luister naar de podcast
van Sommeljj en Les Clus des Vins of schrijf je in voor een van proeverijen
of wijncursussen
van WinestaBram.
Prost!
Bronnen
The Oxford companion to wine 4th edition, J. Robinson, 2015
Wine Grapes, J. Robinson, J. Harding, J. Vouillamoz, 2014
The world atlas of wine 8th edition, H. Johnson & J. Robinson, 2019
www.wine-searcher.com
www.winefolly.com
http://www.academicwino.com
https://www.oesterreichwein.at/
https://www.wein-plus.eu/en
Afbeelding: austrianwine.com