Het wijnbouwgebied Rioja ligt verspreidt over drie provincies in noord Spanje; La Rioja, Navarra en Alava. De naam is afgeleid van het riviertje

(Rio = rivier in het Spaans) dat de naam 'Oja' draagt. Het gebied wordt echter gekenmerkt door de aanwezigheid van de veel grotere rivier Ebro

(Welke ontspringt in  het Cantabrisch gebergte in noord/west Spanje) en de daardoor ontstaande Ebro vallei.

Deze vallei vormt een trechter waardoor warme lucht vanuit de Middellandse zee de vallei in stroomt.  Ook zorgt de rivier voor voldoende water.
De gemiddelde neerslag in Rioja is namelijk slechts 500 mm per jaar (In Nederland is dat zo’n 900 mm per jaar). Het Cantabrisch gebergte beschermt de wijngaarden tegen koude lucht welke anders van de Atlantische Oceaan zou kunnen komen.

De hoger gelegen wijngaarden (300 tot 800 meter boven zee niveau) zorgen voor grote verschillen in dag en nacht temperatuur, waardoor de druiven langer rijpen, meer aroma’s ontwikkelen en frisheid behouden.

De boden bestaat er voornamelijk uit kalkhoudende klei (Mhh.. In welke beroemde wijnbouw gebieden zien we dat nog meer?), welke voldoende water vast houdt om de druiven niet te geconcentreerd te laten worden, waardoor er eerder finesse in de wijnen ontstaat dan ware kracht.

Rioja is een van de meest toonaangevende wijnbouwgebieden in Spanje en het was het eerste gebied dat een DO (Denominación de Origen) status kreeg in 1925, waaruit blijkt dat het gebied toen al vooruitstrevend was. In 1991 werd deze status (Alleen voor de beste wijnen) verhoogd naar DOCa (Denominación de Origen Calificada).

Overigens is er in Argentinië ook een wijnbouw gebied genaamd La Rioja te vinden. Dit is een van de oudste wijnbouwgebieden van Argentinië.

Er is bewijs gevonden dat de Romeinen al wijn maakten in Rioja en in de afgelopen eeuwen herkenden vele monniken onderweg naar Santiago de Compastella de unieke geografische ligging van het gebied al als potentieel goed wijnbouwgebied.

Als een van de eersten startte Luciano de Murrieta (Het wijnhuis Marques de Murrieta) een commerciële Bodega in 1850.

Tijdens de Phylloxera epidemie eind 19e eeuw, kwamen Franse wijnmakers en handelaren uit Bordeaux naar Rioja, om daar wijn te kunnen maken en te verkopen. Voordat de Fransen naar Rioja kwamen, maakte men vooral lichte, sappige Tempranillo wijnen voor eigen consumptie, zonder hout invloeden. Het waren de Fransen die het gebruik van eikenhouten vaten (225 liter Barriques) introduceerden, de huidige stijl Rioja ontwikkelden en verspreiden over de rest van Europa. In deze tijd zijn wereldberoemde Bodega’s als Lopez de Heredia, La Rioja Alta, Marques de Riscal en Compañía Vinícola del Norte de España (CVNE) gestart.

In the zone

Rioja is verdeeld in drie sub zones:

•    Rioja Alavesa. Dit deel van Rioja ligt in de Baskische provincie Alava, aan de noordkant van de Ebro rivier. Het gebied ligt op 800 m boven zee niveau. Het is hier koeler, er valt iets meer neerslag en de bodem bevat hier veel kalkhouden klei. In en rond de stad Haro zijn veel beroemde Bodega’s gevestigd.
•    Rioja Alta ligt 500 m boven zeeniveau en ten zuiden van de rivier Ebro. Ook hier is het koel en bevat de bodem veel kalkhouden klei. Het is het gebied met de beste wijngaarden.
•    Rioja Orientalis is het lager gelegen gedeelte (300 m boven zeeniveau). Hier is het klimaat meer mediterraans en er valt minder neerslag. Hier komen de krachtigste wijnen vandaan, mede door de hogere temperaturen.

Wijnmakers blenden vaak wijnen uit al deze gebieden om tot een complex eindresultaat te komen. Ze voegen bijvoorbeeld wijn uit Rioja Orientalis toe aan de blend voor meer rijkdom en structuur.
Ook zijn lang niet alle wijngaarden in bezit van de Bodega’s en moeten ze dus fruit, sap of wijn kopen om aan de vraag te kunnen voldoen.

Druivenrassen

Sinds 2009 is het toegestaan om 14 druivenrassen te gebruiken in Rioja DOCa wijnen.

Tempranillo is het meest vertegenwoordigd in Rioja. Meer dan 75% van de totale aanbouw (wat zo’n 65.000 hectare is) in Rioja is Tempranillo.
De eerste betrouwbare geschriften over het druivenras Tempranillo komen uit de 1807 (Clemente y Rubio). Hij omschreef een druif uit Aragon, wat wordt geschouwd als de geboorteplek van Tempranillo.
‘Temprano’ is Spaans voor ‘Vroeg’, en het is dan ook een druivenras dat vroeg bloeit en rijpt. In Spanje alleen staat meer dan 200.000 hectare aan Tempranillo aangeplant. Ze heeft een donkere schil, geeft relatief hoogte opbrengsten en rijpt zeer goed op de kalkhoudende klei bodems in Rioja.
De meeste rode wijnen worden geblend met andere rode druivenrassen als Garnacha (Meest aangeplant in Rioja Orientalis), Mazuelo (Carignan) en Graciano. Ook mag men tegenwoordig de Franse druivenrassen Merlot en Cabernet Sauvignon aanplanten om mee te experimenteren.

Voor wit stond er tot aan de Phylloxera epidemie vooral Malvasia aangeplant. Maar na de Phylloxera epidemie is dit vooral vervangen door Viura (Macabeo in de rest van Spanje). Sinds 2009 is het ook toegestaan om Verdejo, Sauvignon Blanc en Chardonnay te verbouwen. Ook mag men sinds 2009 een aantal oude witte rassen verbouwen, waarvan Tempranillo Blanco het meest interessant is. 

Tot de jaren ’70 stonden de druivenstokken op kleine wijngaarden, aangeplant als Bush vines (Struiken). Echter sinds de enorme groei in de jaren ’70, worden de druiven vaker verbouwd op netjes onderhouden wijngaarden, waardoor de opbrengsten vele malen groter werden en de wijngaarden makkelijker te bewerken zijn.

Het maken van wijn in Rioja wordt niet gekarakteriseerd door vergistingstechnieken (Vergisting vindt meestal plaats in temperatuur gecontroleerde RVS tanks, zodat de wijnmakers volledige controle hebben over het vergistingsproces), maar door de rijping in houten vaten.
In de wijnwetgeving  staat dat het verplicht is om de wijnen in 225 liter Barrica Bordelesa te rijpen. Ook is vast gelegd hoe lang de wijnen in deze vaten moeten rijpen. Rode wijnen met de term Crianza en Reserva op het etiket moeten in Rioja minimaal een jaar in houten vaten rijpen. De term Gran Reserva garandeert een rijping van minimaal 2 jaar in houten vaten. Echter, de praktijk leert dat veel Bodega’s hun wijnen vele malen langer rijpen, voor meer complexiteit in de wijnen. Net als in veel andere Spaanse wijnbouwgebieden heeft Amerikaans eiken de voorkeur, dit vanwege het onderscheidende karakter van deze eikensoort. De kokos en vanille tonen zijn wereldwijd geaccepteerd als typisch Rioja.

40% van de gehele productie valt onder de bovengenoemde 3 categorieën, de rest wordt verkocht als Joven (Jonge wijn, vaak zonder houtrijping).

Grotere Bodega’s hebben vaak duizenden houten vaten nodig (La Rioja Alta heeft er 30.000 en deze maken ze zelf) om de wijnen in te kunnen rijpen.
Vanwege de enorme hoeveelheid vaten die men nodig heeft, gebruikt men vaak Amerikaans eikenhout. Deze vaten zijn vele malen goedkoper dan Frans eiken en beter beschikbaar. Echter wordt er wel steeds meer geëxperimenteerd met Frans eikenhouten vaten.

Na de rijping in eikenhout moeten de wijnen soms nog vele jaren in de kelders van de Bodega’s rijpen (Een Gran Reserva nog minimaal 3 jaar!) waardoor de Bodega’s sommige wijnen pas 5 jaar na de oogst kunnen verkopen.
Deze wijnen moeten ondertussen netjes opgeslagen worden in de kelders.
Traditioneel werden ook de rosé en witte wijnen lang in houten vaten gerijpt, waardoor er een zeer oxidatieve, krachtige stijl ontstond. Echter, tegenwoordig zie je steeds vaker dat de Bodega’s overstappen naar een meer toegankelijke, korter gerijpte versie van deze wijnen.

De wetgeving in Rioja is strenger dan in de rest van Spanje, de wijnen dienen langer te rijpen en rijping moet verplicht plaats vinden in 225 liter Barriques.

Ook zijn er sinds 2018 drie categorieën met betrekking tot herkomst binnen de DOCa:

Vino de Zona, Vino de Municipio en Viñedo Singular.

Deze categorieën garanderen dat de wijnen afkomstig zijn uit een van de drie zones (Rioja Alta, Alavesa of Orientalis), een enkel dorp (municipio) of een enkele wijngaard (viñedo singular). Veel wijndrinkers schatten een wijn nou eenmaal op waarde aan de hand van hun herkomst. Denk aan de Premier en Grand Cru wijngaarden in Bourgogne of Erste en Große Lagen in Duitsland,  waar vaak de beste (en duurste) wijnen vandaan komen.

Importeur Fourcroy heeft mij gevraagd om twee wijnen van 't Bodega die zij importeren te proeven en dat doet WinestaBram natuurlijk graag!

Bodegas Roda is een wijnhuis met een innovatieve visie en met stukken minder historie dan de vele klassieke Bodega’s. Het wijnhuis is opgericht in 1987 en heeft sindsdien razend snel een zeer goede reputatie opgebouwd.

De enorme kennis van en de zorg die men draagt aan de wijngaarden is ongekend. Er wordt enkel gebruik gemaakt van oude wijnstokken, welke in bush vines groeien, er worden geen druiven gekocht van andere Bodega’s en er worden geen andere rassen gebuikt dan Tempranillio, Garnacha en Graciano.
In de wijngaarden worden geen chemische middelen gebruikt en men laat de natuur zoveel mogelijk haar gang gaan. Oogsten gaat met de hand en gebeurt door een vast team van 40 man, welke ieder jaar weer op nieuw ingehuurd worden.

In een pand naast het treinstation van Haro, waar vroeger de wijnen werden opgeslagen voordat ze met de trein vervoerd werden naar Bordeaux, is Bodegas Roda nu gevestigd.
De faciliteiten binnen het pand werden custom made ingebouwd naar de wensen van oprichters Mario Rottlant en Carmen Daurella. Er is een geklimatiseerde ruimte om de wijnen in hout te kunnen vergisten en direct in het gebergte zijn twee kelders gegraven om de wijnen in de beste omstandigheden te kunnen rijpen. Bij sommige Bodega’s wordt sap uit jongere vintages toegevoegd, om de gerijpte wijnen wat frisser te laten smaken (Ja, dat mag!), zo niet bij Bodegas Roda. Wijnmaker Carlos Díez de la Concepción vergist en rijpt de wijnen in Frans eikenhouten vaten en de wijnen worden enkel geklaard met natuurlijke producten.

Je kunt een wijnhuis natuurlijk maar op een manier echt beoordelen en dat zijn de wijnen, dus proeven maar!

Bodegad Roda Sela 2016
Sela is een jonge, maar krachtige wijn en een blend van 87% Tempranillo, 7% Graciano en 6% Garnacha. De druivenstokken zijn tussen de 15 en 30 jaar oud.
De wijn wordt vergist in grote houten vaten en gerijpt in kleinere, oude houten vaten van Frans eikenhout. In het glas een mooie paars/rode kleur. Geuren van rode kers, granaatappel, braam en blauwe bes, wat zoete specerijen van het hout.
Een warm gevoel wanneer je de wijn proeft met indrukken van rijpe rood en zwart fruit, vanille, laurier, kaneel en iets toast. Zachte tannine, frisse zuren en warme, zachte afdronk.

Bodegas Roda Reserva 2016
De druiven komen van percelen waar het fruit vooral een roodfruit karakter zal geven aan de wijn. De andere Reserva die men maakt, Rode I, geeft meer het rijpere, zwarte fruit karakter in het glas. De Rode Reserva 2016 past meer in frissere smaakprofiel van hedendaagse wijndrinker.

De druiven komen van oudere stokken (Min. 30 jaar oud) en de opbrengst was laag. Vergisting vond plaats in Frans eiken, waarna de wijn 14 maanden rijpte in Frans eiken (40% nieuw) en 30 maanden in de fles.

Een wijn met een prachtige, robijn rode kleur. Krachtige geuren van rijpe framboos, rode kers en braam. Indrukken van houtrijping als chocolade, toast, ceder, geroosterde koffiebonen en vanille. Net als de Sela een heel warme wijn, met balancerende zuren en tannine, maar duidelijk meer power en een langere afdronk dan de Sela.

Het zijn duidelijk wijnen die een andere stijl najagen dan de klassieke Rioja’s. Ze hebben minder invloeden van (nieuw) Amerikaans eiken en komen daardoor minder zoet en juist eleganter over, maar boeken zeker niet aan kracht in. Ik kan wel wennen aan deze moderne stijl Rioja, ook al kan ik een klassieke Gran Reserva met een bak vanille en kokos op z’n tijd ook  wel waarderen.

Hopelijk heb je weer wat geleerd over een beroemd wijnbouw gebied!

Bronnen:

The world atlas of wine, 8th edition, H. Johnson en J. Robinson, 2019
The Oxford companion to wine, 4th edition, J. Robinson, 2015
Wine Grapes, J. Robinson, J. Harding, J. Vouillamoz, 2012